Last van een buikje? Misschien is het stress

Het kan natuurlijk toeval zijn, maar de afgelopen maanden hoor ik in mijn directe omgeving steeds vaker dat mensen last hebben van overspannenheid, stress en burn out, met alle mogelijke klachten van dien. Van een (langdurig) teveel aan stress kunnen allerlei vage klachten ontstaan die in eerste instantie waarschijnlijk niet eens worden gerelateerd aan stress. Totdat er meer en meer klachten bijkomen. Eigenlijk zijn het alarmbellen zie het lichaam laat rinkelen om ons wakker te schudden. Aangezien 'luisteren naar ons lichaam' niet (meer) vanzelfsprekend is, negeren we een hoop klachten - of we bestrijden de symptomen maar pakken de oorzaak niet aan - totdat het lichaam een soort genadeklap geeft waardoor in één keer duidelijk is dat we nog maar één ding kunnen doen: stoppen, of in ieder geval: afremmen. Eén van de "klachten" waar mensen lang mee kunnen rondlopen is een - in verhouding tot de rest van het lichaam - te dikke buik.

Er wordt al tientallen jaren onderzoek gedaan naar de effecten van stress op de gezondheid. Inmiddels is onomstotelijk bewezen dat stress – met als grote boosdoener het stresshormoon Cortisol – in DIRECT verband kan worden gebracht met gewichtstoename.

Cortisol en Buikvet

Één van de hormonen waarvan de werking op een lager pitje wordt gezet is het hormoon insuline dat een rol speelt in het stofwisselingsproces. Insuline zet de in het bloed vrijgekomen suikers uit koolhydraten om in glucose en transporteert deze naar de cellen waar het wordt opgeslagen. Wanneer we stress ervaren denkt het lichaam dat het zich moet opmaken om te vechten en te vluchten, en dan zegt het hormoon cortisol als het ware tegen het hormoon insuline: “niks opslaan, we hebben het nu nodig!” En zo wordt de opgeslagen energie (in de vorm van glucose, vetten en proteïnen) vrijgemaakt en in de bloedcirculatie gebracht. Wij gaan echter niet vechten of vluchten, we zitten achter ons bureau te stressen, dus al die vrijgekomen energie wordt niet verbruikt en wat gebeurt er met een overschot aan energie? Dat wordt opgeslagen als vet.

In eerdere blogs heb ik uitgelegd dat wanneer we meer energie tot ons nemen in de vorm van voeding dan dat we verbruiken in de vorm van beweging, het overschot wordt opgeslagen als vet. Deze vetopslag kan op elke willekeurige plek in het lichaam plaatsvinden (buik, dijen, benen, rug, armen).
Wanneer het hormoon cortisol de niet-verbruikte energie opnieuw gaat opslaan als vet, dan gebeurt dat vrijwel altijd in de buikregio. Het schijnt dat buikvet bepaalde receptoren heeft waar cortisol zich graag aan hecht.
Wanneer de buikomvang groter is dan eigenlijk bij het lichaam past, dan kan dat een teken zijn van een te hoge afscheiding van het hormoon cortisol.
Zolang die afscheiding te hoog blijft, zal afvallen, met name in de buikregio, zeer moeilijk zijn.

Cortisol en vertraagde stofwisseling

Naast het doorkruisen van de werking van het hormoon insuline, wordt de stofwisseling ook vertraagd. In geval van een ernstige situatie kan het stofwisselingsproces wel even wachten, zo denkt cortisol. Een trage stofwisseling heeft een negatief effect op het gewicht. Ook wordt er minder groeihormoon afgescheiden, terwijl dit hormoon er juist voor zorgt dat er spiermassa wordt aangemaakt en vetten worden verbrand. Wanneer het je doel is om af te vallen en strakker te worden, dan is een hoge afscheiding van het groeihormoon precies wat je wél wilt.

Cortisol en trek in vet voedsel

Als klap op de vuurpijl zorgt stress ervoor dat het lichaam meer behoefte heeft aan koolhydraat- en vetrijk voedsel omdat het – wanneer het klaar is met vechten en vluchten – de opgebruikte energiereserves weer wilt aanvullen. Wij hebben echter niet gevochten en zijn nergens voor gevlucht, maar ondanks dat heeft ons lichaam toch behoefte aan dat koolhydraat- en vetrijke voedsel omdat dat ‘hoort’ bij de stressreactie van het lichaam.

De stress die wij tegenwoordig ervaren kan dagen, weken of zelfs maanden aanhouden. In dit geval blijft je lichaam telkens opnieuw cortisol afscheiden en zo kan het gebeuren dat we steeds dikker worden met name in de buikregio.  Dus als je ondanks gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging niet van je buikje lijkt af te komen, dan is het wellicht tijd om te onderzoeken wat de rol is van stress in jouw leven.

Sporten = Stress = Afvallen

Laat ik dit blog afsluiten door te vermelden dat cortisol niet per definitie slecht is. Het gaat om de hoeveelheid cortisol in het bloed en om hoe lang de cortisolwaarden in het bloed verhoogd blijven. Zo zorgt sporten bijvoorbeeld ook voor een stressreactie in het lichaam. Wanneer we flink aan het trainen zijn, dan ervaart het lichaam dat als stress en dan worden er extra energiereserves aangesproken (o.a. dus vetten) om de fysieke inspanning mogelijk te maken. Wanneer men gewicht wil verliezen is het van belang dat de workout de juiste intensiteit heeft zodat het stresshormoon cortisol vrij kan komen. Om de werking van cortisol een positief effect te laten hebben is het echter zaak de workout niet langer dan een uur te laten duren en om na de workout voldoende tijd te nemen om je lichaam te laten herstellen.

Lees ook: Sporten, diëten en toch niet afvallen?
Lees ook: Buikpsieren trainen: wanneer zie ik resultaat?
Lees ook: Waarom word je dik van stress?

Geraadpleegde bronnen:
Boeken:
* Shawn Talbott & William, Ph.D. Kraemer, “The Cortisol Connection: Why Stress Makes You Fat And Ruins Your Health – And What You Can Do About It”
* Andreas Moritz, “Timeless Secrets of Health and Rejuvenation”
Internetpublicaties:
* Natuur Dietisten Nederland, “Cortisol, het meester stresshormoon”
* Ingrid Severijnse “Help mijn cortisol slaat op hol”
* Shawn Talbott, Cortisolconnection.com
* An Schrijfstra “Stress, cortisol en overgewicht”